Het gevangenendilemma (Prisoner’s Dilemma) en woon-werkverkeer

oktober 7, 2013 De Groene Dagobert Artikelen - Duurzaam vervoer

HET GEVANGENENDILEMMA (PRISONER’S DILEMMA) EN WOON-WERKVERKEER

Inleiding

Op de universiteit heeft De Groene Dagobert een aantal interessante vakken gevolgd en alhoewel in de meeste artikelen niet nader op economische theorieën wordt ingegaan, zal in dit artikel er wel een behandeld worden. In dit artikel wordt een theorie uit het vak micro economie behandeld. Zoals de woorden al zeggen, micro economie gaat over de economische beslissingen die op micro niveau gemaakt worden, dus door individuen. Over consumenten, producenten, maar ook individuen die een keuze moeten maken tussen goed 1 consumeren of goed 2 of tussen geld en vrije tijd. Dat de keuzes die individuen maken van invloed zijn op de weg naar een groene economie, heb je vorige week in het artikel “Kleinschalig naar een duurzaam Nederland” kunnen lezen.

Het Gevangenendilemma (Prisoner’s Dilemma)

Een onderwerp binnen het vak micro economie dat in dit artikel behandeld wordt, is het zogenoemde gevangenendilemma [1], vertaald vanuit de Engelse woorden Prisoner’s Dilemma, zoals ik dat ken vanuit mijn studieboek destijds. [2]  Het gevangenendilemma of Prisoner’s Dilemma schetst een situatie van twee individuen die ieder een keuze tussen twee alternatieven moeten maken. Het is een dilemma omdat het systeem dusdanig in elkaar zit dat het gezamenlijke resultaat ongunstig is als beide individuen datgene kiezen wat voor henzelf, individueel dus, het beste resultaat oplevert. Ongunstiger dan het gezamenlijke resultaat wat bereikt zou worden als beide individuen voor henzelf het slechtste zouden kiezen.

Het Gevangenendilemma (Prisoner’s Dilemma) en woon-werkverkeer

Het hierboven beschreven model, het Gevangenendilemma ofwel Prisoner’s Dilemma, is niet alleen maar een abstracte micro economische speltheorie. Het is een theorie die we vaker in de praktijk terugzien dan je zou denken. Zo ook wat betreft woon-werkverkeer. In dit geval gaat het om het vervoermiddel dat men kiest om zich tussen woon- en werkadres te verplaatsen. Dat kan goedkoop of duur (de “Dagobert” van De Groene Dagobert) en duurzaam of niet-duurzaam (het “Groene” van De Groene Dagobert). Hieronder een voorbeeld.

Auto of bus

Stel dat men de keuze heeft om met de auto of met de bus van of naar het werk te gaan. Natuurlijk zijn er nog meer alternatieven, zoals de trein, de fiets, of als er een douche op het werk is dan misschien wel hardlopen, maar we houden het in dit voorbeeld even bij de auto en de bus. Stel dat de reistijd op individuele basis voor de bus een kwartier langer is dan voor de auto, bijvoorbeeld omdat men naar de halte moet lopen en men een tijdsmarge moet houden voor het geval de bus te vroeg komt. Gegeven dat tijd de enige variabele is waar men in dit voorbeeld naar moet kijken, dan zal men op individuele basis kiezen voor de auto. Echter, als veel mensen de auto nemen ontstaat er een file, waardoor zowel de auto als de bus bijvoorbeeld een half uur langer over de reis doen. In dat geval is men sneller af als iedereen voor de bus zou kiezen. Dat illustreert de onderstaande tabel.

	Ik neem de bus	Ik neem de auto
De meesten nemen de bus	30 minuten reistijd	15 minuten reistijd
De meesten nemen de auto	60 minuten reistijd	45 minuten reistijd

Bovenstaande tabel laat zien dat als men in het belang van de groep zou handelen, de reistijd 30 minuten bedraagt en in het geval men op individuele basis handelt, de reistijd ten minste 45 minuten bedraagt.

Auto of fiets

Nog even een ander voorbeeld. Stel nu bijvoorbeeld dat de keuze is tussen de auto en fietsen, waarbij dat laatste niet alleen nóg goedkoper is (de ‘Dagobert’!) dan de bus, maar ook nog beter voor de natuur (geen uitlaatgassen en andere vervuiling). Gegeven is verder dat nu niet alleen tijd de variabele is die bepalend is voor het resultaat, maar ook andere factoren van belang zijn, zoals comfort of frisse lucht. Stel dat men er met de fiets 30 minuten over doet om naar het werk te gaan en met de auto 20 minuten. Verder is gegeven dat fietsen qua lichaamsbeweging gezonder is dan autorijden, maar dat er op dit moment alleen een fietsroute is langs een drukke autoweg met vieze uitlaatgassen. Dan zal men op individuele basis kiezen voor de auto, omdat de kostenbesparing en de lichaamsbeweging van het fietsen dan niet opwegen tegen de tijdsbesparing met de auto en daarnaast fietsend sprake is van een saaie route en ongezonde lucht (de uitlaatgassen van de drukke autoweg). Stel nu dat iedereen massaal op de fiets zou stappen, dan zou dat overheden wellicht prikkelen om meer geld uit te geven aan het aanleggen van mooie fietsroutes door de natuur in plaats van aan bijvoorbeeld het verbreden van snelwegen. Dan zou de beslissing in de toekomst zomaar kunnen worden dat het comfort en de 10 minuten tijdsbesparing met de auto niet meer opwegen tegen de lage kosten van fietsen plus lichaamsbeweging en een mooie fietsroute en gezonde lucht. Hierbij de tabel zoals die nu zou luiden:

	Ik neem de fiets	Ik neem de auto
De meesten nemen de fiets	4 voordelen, 1 nadeel *	2 voordelen, 2 nadelen **
De meesten nemen de auto	2 voordelen, 3 nadelen ***	2 voordelen, 2 nadelen ****

* Voordelen: goedkoop, lichaamsbeweging, mooie fietsroute, gezonde lucht. Nadeel: kost meer tijd.
** Voordelen: Comfort, kost minder tijd. Nadelen: duur, onvoldoende lichaamsbeweging.
*** Voordelen: goedkoop, lichaamsbeweging. Nadelen: kost meer tijd, saaie fietsroute, ongezonde lucht.
**** Voordelen: Comfort, kost minder tijd. Nadelen: duur, onvoldoende lichaamsbeweging.

Bovenstaand schema laat zien, dat zolang de meesten de auto nog nemen, dat het individueel het beste is om voor de auto te kiezen (2 nadelen versus 3). Echter, wanneer iedereen de fiets zou nemen, zou dit op de lange termijn zodanige veranderingen teweeg kunnen brengen, dat men dan voordeliger af is om de fiets te nemen (1 nadeel versus 2 en 4 voordelen versus 2). Dit schema is iets anders dan het prisoner’s dilemma, maar het laat wel zien hoe nuttig het kan zijn om speltheorieën, die ik dan bij micro economie geleerd heb, toe te passen op het echte leven!

 

Wat is jouw mening over het gevangenendilemma (Prisoner’s Dilemma) of over de wijze van vervoer qua woon-werkverkeer? Of heb je andere aanvullingen, op- of aanmerkingen? Plaats hieronder een reactie!